جمعیت ایران بر لبه تیغ شاخص های جمعیتی
افزایش نسبی تولد فرزندان سوم، چهارم و پنجم
به گزارش حقوق و قضا، رییس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور ضمن تحلیل وضعیت میزان موالید و نرخ باروری در کشور طی سنوات گذشته، اظهار داشت: شواهد آماری نشان میدهد تولد فرزند سوم، چهارم و فرزند پنجم و بیشتر در سال 1402 نسبت به دو سال اخیر افزایش نسبی داشته که یکی از علل آن، اجرای مشوق های گوناگون درنظر گرفته شده است، با این وجود اما در سالهای 1401 و 1402 نرخ باروری در حدود 1.6 تثبیت شده و تمام استانها کاهش میزان باروری کل را در سالهای اخیر تجربه کرده اند.
محمدجواد محمودی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به فاکتورهای باروری و ولادت طی سنوات اخیر که موجب تغییر و تحولات شاخص هایی متأثر از ساختمان جمعیت هستند، اظهار داشت: گزارش های آماری حکایت از این دارد که از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۴ شاهد افزایش موالید در کشور بوده ایم، اما بعد از سال ۱۳۹۴ به سبب خالی شدن توان درونی جمعیت و همین طور به تأخیر انداختن فرزندآوری به سنین بالاتر، تعداد تولدها با شیب تقریباً زیادی آغاز به کاهش کرده است، به شکلی که در سال ۱۴۰۲ تعداد موالید کشور یک میلیون و ۵۷ هزار و ۹۵۸ مورد بوده که این رقم در سال ۱۳۹۴ که معادل یک میلیون و ۵۷۰ هزار و ۲۱۹ مورد بوده است، کاهشی بالاتر از ۳۲ درصدی (کاهش بالاتر از ۵۱۰ هزار تولد) را نشان میدهد.
کاهش ۱.۶ درصدی موالید از سال ۱۴۰۱ تاکنون
وی افزود: از طرف دیگر، تعداد تولدهای سال ۱۴۰۱ که معادل یک میلیون و ۷۵ هزار و ۲۳۱ مورد بوده در سال ۱۴۰۲ به یک میلیون و ۵۷ هزار و ۹۵۸ مورد رسیده است که این روند نشان دهنده کاهش ۱.۶ درصدی (حدود ۱۷ هزار نفری) است.
رییس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور اشاره کرد: به همین منوال، میزان خام موالید از حدود ۲۰ در هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۹۴ با شیب زیاد در شروع دوره و با شیب کم در سال های اخیر به ۱۲.۳۸ در هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۴۰۲ رسید و متوسط نرخ رشد جمعیت از ۳.۷ درصد در فاصله سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ به ۱.۲۴ درصد در فاصله سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ کم شد. در نتیجه این روندها، نرخ رشد طبیعی جمعیت، در سال ۱۴۰۲ با شیبی کاهنده به حدود ۰.۷ درصد رسیده است.
تغییر ساختار سنی جمعیت از دلیلهای مهم کاهش تعداد فرزندان اول و دوم
تمایل کم زنان تحصیلکرده برای فرزندآوری
عبور دهه شصت و هفتادیها از سن باروری
وی در پاسخ به سوالی درباب علت کاهش تعداد موالید، بیان کرد: یکی از دلیلهای مهم کاهش تعداد فرزندان اول و دوم به موضوع تغییر ساختار سنی جمعیت مرتبط می باشد. به لحاظ این که جمعیت متولد شده در دهه های ۶۰ و ۷۰ (اوج تولدهای دهه های اخیر) به تدریج از مرحله ازدواج و فرزندآوری عبور می کنند و به اصطلاح توان درونی جمعیت، درحال کم شدن است. به عبارت دیگر این یک حقیقت انکارناپذیر است که تعداد موالید به میزان شایان توجه ای تحت تأثیر نوسانات تعداد زنان در سن باروری است. یکی دیگر از علل مهم آن به تحرک اجتماعی صعودی افراد به خصوص افزایش سطح تحصیلات زنان مرتبط است؛ این مساله سبب شده هزینه فرصت فرزندآوری زنان تحصیل کرده، آنقدر افزایش یابد که آنان تمایلی نداشته باشند کار خودرا رها کنند و به فرزندآوری و تربیت فرزند بپردازند.
او در همین جهت بر ضرورت ارزیابی اجرای قانون پشتیبانی از خانواده و جوانی جمعیت و واکاوی ابعاد مختلف این مسئله اصرار کرد و اضافه کرد: در صورت ادامه دار بودن این روند به احتمال زیاد، انتظار می رود تعداد تولدها با شیب (کم) و معنادار کم شود و نرخ باروری، در کمتر از حد جایگزینی تثبیت شود.
افزایش نسبی تولد فرزندان سوم، چهارم و پنجم
رییس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور در ادامه ضمن تشریح وضعیت آماری ولادت های ثبت شده کشور بر حسب ترتیب تولد فرزندان، اظهار داشت: البته شواهد آماری نشان میدهد تولد فرزند سوم، چهارم و فرزند پنجم و بیشتر در سال ۱۴۰۲ نسبت به سالهای ۱۴۰۰و ۱۴۰۱ افزایش نسبی داشته است که یکی از علل افزایش نسبی می تواند به اجرائی شدن مشوق های گوناگون درنظر گرفته شده در مواد مختلف در رابطه با قانون پشتیبانی از خانواده و جوانی جمعیت ارتباط داشته باشد. با ملاحظات نظری و شواهد تجربی استنباط می شود که روند تغییرات جمعیتی در آینده تدریجی خواهد بود. بنابراین، مسیر و روند تغییرات جمعیتی می تواند ارزیابی ها و دیدگاه ها در ارتباط با اثرگذاری سیاست های جمعیتی را، دست کم در کوتاه مدت، تحت تاثیر قرار دهد.
هشدار درباب کمتر شدن بارویها نسبت به حد جایگزینی
محمودی اشاره کرد: با این وجود اما مادامی که نرخ باروری کمتر از حد جایگزینی باشد، پیش بینی می شود در سال های آتی با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه باشیم. مطلوب نبودن این اتفاق ناظر بر این است که هر وقت نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند، درصد جمعیت سالخورده ها افزایش یابد و افراد در معرض کار کم شوند.
ایشان سپس به وضعیت میزان باروری کل پرداخت و اضافه کرد: کاهش سریع نرخ باروری از ۶.۵ فرزند به ازای هر زن در دهه ۶۰ به حدود ۱.۸ فرزند در سال ۱۳۹۰ و افزایش جزئی آن تا حدود ۲ فرزند در پنج سال منتهی به سرشماری ۱۳۹۵ در طول تاریخ کشور بی سابقه بوده است. برآوردهای مرکز آمار ایران مبنی بر اطلاعات سازمان ثبت احوال نشان می دهد، میزان باروری کل ایران (برای جمعیت ایرانی) در سالهای ۱۳۹۶، ۱۳۹۷، ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب برابر با ۲.۰۹، ۱.۹۵، ۱.۷۴، ۱.۶۵ و ۱.۶۱ فرزند به ازای هر زن بوده است.
وضعیت استانها در افزایش و کاهش نرخ باروری
رییس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور اشاره کرد: در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نرخ باروری در حدود ۱.۶ تثبیت شده است. تمام استانهای کشور کاهش میزان باروری کل را در سالهای اخیر تجربه کرده اند، به طوریکه کاهش میزان باروری در اقصی نقاط ایران به مسئله ای فراگیر تبدیل گشته و در همین رابطه نتایج بررسی های انجام شده مبنی بر اطلاعات سازمان ثبت احوال نشان میدهد که ۳ استان باروری بیش از سطح جانشینی، ۱۲ استان باروری کمتر از سطح جانشینی یعنی ۲.۱ تا ۱.۵ فرزند داشته و ۱۶ استان، باروری پایین (کمتر از ۱.۵) و بسیار پایین (کمتر از ۱.۳) را در سال ۱۴۰۲ تجربه کرده اند و همین طور ۱۵ استان با افزایش نرخ باروری در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ مواجه گشته اند.
محمودی تصریح کرد: بدین سان نرخ باروری در استانهای خراسان جنوبی، هرمزگان، خوزستان، یزد، گلستان، کرمان، خراسان شمالی، قم، چهارمحال وبختیاری، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، قزوین، سمنان و اصفهان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایشی بوده است. همین طور استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان، اردبیل، کرمانشاه، ایلام، تهران، مرکزی، مازندران، البرز و گیلان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ روند کاهش نرخ باروری را تجربه کرده اند.
در این بین اما رییس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور به ارائه چشم انداز باروری، جمعیت و نرخ رشد از دید مرکز آمار ایران پرداخت و اظهار داشت: در بازبینی جمعیت ایران، باتوجه به واقعیت های موجود جامعه و فاکتورهای محاسبه شده از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹، سناریوهای باروری و مرگ و میر در پیش بینی انجام شده قبلی تغییر نمود. برای پیش بینی جمعیت طبق روال گذشته از روش ترکیبی (مولفه ای ـ نسلی) استفاده شد. سازمان ملل نیز به کشورها سفارش می کند از این تکنیک به عنوان روش "استاندارد طلایی" در برآورد و پیش بینی های آمارهای رسمی خود بهره گیرند. امروزه روش ترکیبی بالاتر از هر روش دیگری برای پیش بینی جمعیت به کار می رود. در این تکنیک جمعیت پیش بینی شده برمبنای مجموعه عوامل موثر بر تغییر و تحول جمعیت به دست می آید که این عوامل عبارتند از باروری، مرگ و میر، مهاجرت و ترکیب سنی و جنسی جمعیت.
به گفته ی ایشان، برای پیش بینی جمعیت کل کشور تا افق ۱۴۳۰، شش سناریو در نظر گرفته شده که شامل جبران کاهش باروری بعد از دوره کووید-۱۹(سال ۱۴۰۳) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند (سناریو محتمل تر)، کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند، تثبیت باروری ۱.۷ فرزند، کاهش باروری تا ۱.۳ فرزند (سناریو بدبینانه)، افزایش باروری تا سطح جانشینی ۲.۱ فرزند و افزایش باروری تا بالاتر از سطح ۲.۵ فرزند (سناریو خوشبینانه) است.
محمودی اظهار داشت: دلیل انتخاب سناریوها بدین سان است که رقم ۱.۷ تثبیت باروری باتوجه به رقم محاسبه شده در سال ۱۳۹۹ و سناریوهای باروری ۲.۱ و ۲.۵ فرزند با فرض رسیدن به سطح جانشینی و بالاتر از سطح جانشینی باتوجه به ایده آل ها و سیاست گذاری های جمعیتی و بسیار خوشبینانه و سناریو باروری ۱.۳ فرزند به عنوان بدبینانه ترین سناریو تدوین شده است. اما جبران کاهش باروری بعد از دوره کرونا (سال ۱۴۰۳) و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند به عنوان سناریو محتمل تر در نظر گرفته شده، برای اینکه باتوجه به مسائل فرهنگی و سنتی و تمایل خانوارها همراه با اثرگذاری سیاست های جمعیتی و بهبود اپیدمی کرونا بعد از واکسیناسیون عمومی و بهبود نسبی کسب وکارها، به نظر می رسد از کاهش شدید باروری به سمت خیلی پایین جلوگیری کرده و در مقطع نسبتا کوتاهی مقداری از کاهش باروری بر اثر همه گیری کرونا جبران شود. از طرف دیگر با افزایش سطح تحصیلات زنان، باروری کل کشور در سطحی فراتر از دیپلم و تقریباً نزدیک به سطح کارشناسی (حدود ۱.۶ فرزند) برسد.
پیش بینی خوشبینانه و بدبینانه جمعیت ایران تا سال ۱۴۰۳
وی اشاره کرد: جمعیت در دو مرحله پیش بینی شده و بدین سان ابتدا جمعیت کل کشور بصورت مستقل و با شش سناریو پیش بینی شد و سپس جمعیت ۳۱ استان با یک سناریو (سناریو محتمل) پیش بینی شدند. سناریو جبران کاهش باروری بعد از دوره کرونا و ادامه کاهش شیب ملایم باروری تا ۱.۶ فرزند به عنوان سناریو محتمل جمعیت کل کشور برای سال ۱۴۳۰ در حدود ۹۳ میلیون و ۶۳۲ هزار نفر لحاظ شده و در بدبینانه ترین سناریو یعنی کاهش میزان باروری کل تا ۱.۳ فرزند، جمعیت در حدود ۹۰ میلیون و ۲۲۰ هزار نفر و در خوش بینانه ترین حالت، یعنی افزایش میزان باروری کل تا ۲.۵ فرزند، جمعیت در حدود ۱۰۲ میلیون و ۱۸۹ هزار نفر پیش بینی شد.
منبع: judcms.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب