مهریه از سنت اسلامی تا هنجارپریشی اجتماعی
به گزارش حقوق و قضا، اصفهان پدیده مهریه از دیر باز تابحال درحال دگرگونی بوده است. این پدیده اگر زمانی در جامعه فقط یک سنت دینی بود، امروزه ابعاد گسترده ای یافته است تا جایی که از منظر هنجارپریشی های اجتماعی هم باید به آن نگریست.
نشست «بررسی ابعاد حقوقی، فرهنگی و اجتماعی مهریه» امروز چهارشنبه (۲۰ تیرماه ۱۴۰۳) به تلاش کتابخانه تخصصی حقوق با همکاری معاونت اجتماعی و جلوگیری از وقوع جرم دادگستری اصفهان در سالن همایش های کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد.
علیرضا شعبانی، قاضی دادگاه خانواده اصفهان، در این جلسه اظهار داشت: امروزه، برای طلاق یک سامانه در نظر گرفته شده است که باید به مدت ۳ ماه دو طرف مشاوره بروند. متأسفانه حالا ازدواج های عجولانه هم داریم. در زمان پیش از ازدواج هم به جلسه های مشاوره نیازمندیم.
او افزود: باید بدانید که مهریه پشتوانه نیست. با عنایت به تورم و نرخ های کنونی بیشتر افراد جامعه از پرداخت آن ناتوان هستند و به گمانم نمی تواند پشتوانه باشد.
این قاضی خانواده خاطرنشان کرد: در ازدواج دائم باید مهریه ثبت گردد. گاهی زنان در فرایند طلاق نه تنها مهریه نمی خواهند، بلکه حاضرند برای جدایی پول هم به مرد بدهند. مهریه باید به روز پرداخت گردد که غالباً سکه و طلا است. سبک فرهنگی مذهبی یا غیرمذهبی خانواده ها در تعیین مهریه اثر دارد.
این حقوق دان اظهار نمود: یکی از اشکالات ما چشم وهم چشمی است که مطلقاً خوشبختی به همراه ندارد. مهریه از صدر اسلام بوده است و ما آنرا سنت می دانیم. مهریه را میتوان در دو دسته عندالمطالبه و عندالاستطاعه قرار داد که از معنای آنها برمی آید چگونه اند. مهریه های ما امروز روی کاغذ عندالمطالبه هستند. اما درعمل فقط نوع دوم مهریه ها معنا پیدا می کند.
شعبانی در ادامه چنین تصریح کرد: فرایند دادگاه برای دریافت مهریه فرآیندی است که در مدت آن مرد امکان دارد اموال خویش را به دیگران انتقال دهد. گاهی هم اموال مورد توقیف قرار می گیرد. منزل مسکونی و وسایل کار مانند اتومبیل همچون آن موارد است.
او اضافه کرد: در فرایند دعوا و اختلاف و گرفتن مهریه گاهی به دادگاهی می رسیم که بر مبنای آن زوجه میزان توانایی زوج را معلوم و آنرا مطالبه می کند. در خیلی از موارد، برگزاری این دادگاه بعد از استعلام های قانونی محقق می شود.
این حقوق دان در رابطه با رفتن به زندان به خاطر مهریه اظهار داشت: رفتن به زندان ضعف جامعه است. نباید به خاطر مهریه این میزان زندانی داشته باشیم. غالب زوج ها توان پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارند. به ندرت چنین افراد توانمند و ثروتمندی در جامعه پیدا می شوند.
قاضی دادگستری اصفهان افزود: پس از اعسار مهریه که میزان توانایی مالی مرد مشخص شد، روند تعدیل آغاز می شود. زوجه غالباً تعدیل را مشخص می کند. زنان معمولا برای هزینه های جاری خود از مهریه استفاده می نمایند.
او با تأمل در این نکته که گاهی مهریه کامل به زن تعلق نمی گیرد، تصریح کرد: بعد از عقد اگر دو طرف قصد طلاق داشته باشند، نصف آن پرداخت می شود. زن می تواند از وظایف همسری خود خودداری کند اگر مهریه را دریافت نکرد. البته کمتر زن و مردی پیدا می شوند که با چنین روندی پیش بروند.
شعبانی افزود: بر مبنای قانون، معیار جلب و زندانی شدن مرد با مهریه ای که ۱۱۰ سکه باشد، ممکن می شود. البته همه مهریه را میتوان دریافت کرد. در پرونده های طلاق بسیاری از زنان کل مهریه را می بخشند تا حق طلاق را دریافت نمایند.
این قاضی تاکید کرد که مهریه نامتعارف را نمی توان به رسمیت شناخت و توضیح داد: غالباً این مهریه ها ثبت هم نمی شوند و فقط توافقی بین دو طرف است. اضافه کردن مهریه بعد از عقد در سند ازدواج ممکن و مجاز نیست. مهریه باید از اول مشخص باشد. برخی مهریه ها ابهام دارند که در مرحله مطالبه معلوم می شود. رفع ابهام لزوم بسیاری دارد. ترازی مهریه هم باید بر مبنای توافق طرفین باشد.
طلاق هراسی و تجرد قطعی
در ادامه‌ی جلسه، امان الله باطنی، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی، اظهار نمود: در دگردیسی امر اجتماعی اول «پدیده» داریم. در سلسله ای از دگرگونی ها امکان دارد یک پدیده به یک معضل تبدیل گردد. امروز در این جلسه با این هدف که مهریه یک پدیده است، آنرا بررسی می نماییم.
او افزود: می خواهم تأملی جامعه شناختی بر مقوله مهریه داشته باشم. در بحث جامعه شناسی مهریه و از مشرب کارکردگرا میتوان آنرا در ابعاد خانوادگی و شغلی و دینی و... بررسی کرد. در این بحث جامعه شناسی، تمام نهادهای اجتماعی بر مهریه اثر می گذارند و از مهریه اثر می گیرند.
این جامعه شناس به ترس از مهریه نظر کرد و اضافه کرد: در یک مطالعه آشکار شد بیشتر افرادی که ترس از ازدواج دارند، دراصل به فوبیای طلاق مبتلا هستند. طلاق هراسی یکی از دلایل کاهش ازدواج است. این مساله به تجرد قطعی این گروه منجر گردیده است.
پژوهشگر اجتماعی اصفهان بیان نمود: در جامعه امروز، «خانواده» رو به کاهش دارد، اما «خانوارها» افزایش می یابند. مهریه از خانواده هم تاثیر پذیرفته است. متأسفانه همسرآزاری مالی یکی از ابعاد این مورد است که مخصوصاً زنان را به واهمه انداخته. بخصوص به خاطر سبک زندگی ای که از دیگران دیده اند. بنابراین، سبک زندگی اقتصادی خانواده ها از مهریه اثر پذیرفته است.
این محقق سپس با نظر به خانواده و مهریه تاکید کرد: باید فوبیای طلاق و سبک زندگی اقتصادی و همسرآزاری مالی بررسی شود. چنین مسائلی به انتخاب مهریه های بالا منجر گردیده است. شغل و مهریه هم روی یکدیگر اثرگذارند.
او رابطه مهریه و نهاد شغلی را هم واکاوی کرد و خاطرنشان کرد: بر مبنای بررسی ها دریافت مهریه دارد به یک شغل تبدیل می شود. برخی زنان به وضوح اعتراف کرده اند که برای دریافت مهریه ازدواج می کنند. مهریه گرفتن به شغل بخشی از جامعه ما تبدیل گشته است. در این راه، باید مشکلات شغلی زنان را برطرف کرد. تعداد گسترده ای از زنان درس خوانده بیکارند.
باطنی از بعد مذهبی به مهریه نگاه و تصریح کرد: مهریه از بعد عندالمطالبه و عندالاستطاعه با مذهب پیوند پیدا می کند. از بعد سیستم ها و جامعه هم میتوان مهریه را بررسی کرد. این مورد از دو منظر اعتماد به خود یا اعتماد به سیستم و دیگر ابعاد اعتمادی درخور تأمل است. انزوا و طغیان افراد جامعه در واکاوی مهریه و رابطه افراد با جامعه هم باید مورد توجه باشد.
خرده فرهنگِ چشم وهم چشمی
این کنشگر اجتماعی افزود: مهریه گاهی به هنجارپریشی اجتماعی بدل می شود. نمود آنرا در مهریه های عجیب، مانند اعضای بدن داماد، گل، سفر پیاده، آهوی وحشی و غیره میتوان دید. اهداف فرهنگی مهریه گاهی طرد می شود و مسائلی چون رسم پرستی یا زندانی های مهریه به وجود می آید. اگر فرهنگ و وسایل مهریه کنار گذاشته شود، انزوا و طغیان ایجاد می شود. تجرد و ازدواج های سفید، طلاق سفید، عشق های مدرن و فرامدرن از نتایج آن است.
بحث مهریه و جامعه شناسی تعارض گرا هم مورد تأمل باطنی قرار گرفت و در رابطه با اش اظهار داشت: شکاف طبقاتی، نسلی، دولت - ملت و... در این بعد قابل بررسی است. انگیزه گرفتن مهریه از جانب برخی زنان به امید رسیدن به تحرک اجتماعی است. شکاف میان نسلی مطلب دیگری است که از منظر آن میتوان مهریه را بررسی کرد.
شعبانی تشریح کرد: پایین آمدن سن بلوغ فرهنگی که حدود ۱۳ سال شده است و بالارفتن سن بلوغ اجتماعی که تشکیل خانواده را به تأخیر انداخته است، در بررسی مهریه باید مورد تأمل قرار بگیرد.
او به اختلاف های سنی بسیار زیاد در ازدواج هم نگاه کرد و اظهار داشت: بررسی مهریه و شکاف نسلی از این منظر حائز اهمیت می باشد. مهریه و شکاف جنسی مبحث دیگری است که به همراه شکاف قومی در جامعه امروز ما به بررسی و واکاوی نیاز دارد.
این پژوهشگر اجتماعی به جامعه شناسی تعامل گرا هم نگاه کرد و توضیح داد: درک معنای ذهنی جامعه و شهروندان در بررسی پدیده مهریه خیلی مهم است. خرده فرهنگ چشم وهم چشمی از این زاویه شایان توجه است. مخصوصاً از دهه ۸۰ شمسی ما با این مقوله روبه رو شدیم. تعداد سکه معیاری برای سنجش دختران شد.
این پژوهشگر اجتماعی خاطرنشان کرد: «کی داده و کی گرفته؟» از مثل های عامیانه است که از بعد مورد اشاره باید به آن نگاه کرد. خیلی از مردان با باور به همین مثل ها غرق مشکلات بزرگی شده اند.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب